กล้ามเนื้อลาย
กล้ามเนื้อลายเป็นกล้ามเนื้อที่มีมากที่สุดในร่างกาย เป็นส่วนที่ประกอบขึ้นเป็นโครงสร้างส่วนใหญ่ของร่างกาย พบได้ที่ใต้ผิวหนังทั่วร่างกาย โดยทั่วไปเซลล์กล้ามเนื้อจะอยู่รวมเป็นกลุ่มเรียกว่า ฟัสซิเคิล (Fasicle) ฟัสซิเคิลหลาย ๆ อันรวมกัน เรียกว่า มัดกล้ามเนื้อ (Muscle bundle or Muscle belly)รอบ ๆ มัดกล้ามเนื้อจะมีเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมาหุ้มรอบเรียก เยื่อหุ้มกล้ามเนื้อ (Epimysium) และเนื้อเยื่อเกี่ยวพันจะแทรกไปหุ้มรอบ ๆ ฟัสซิเคิลเรียก เพอริมัยเซียม (Perimysium) ซึ่งจะทำหน้าที่ยึดเซลล์กล้ามเนื้อเข้าด้วยกัน และทำให้กล้ามเนื้อแต่ละกลุ่มหดตัวไม่ขึ้นต่อกัน ปลายของมัดกล้ามเนื้อ คือ เอ็นที่จะไปยึดกับกระดูกและแผ่นเอ็นต่าง ๆ ด้วย
ส่วนประกอบของกล้ามเนื้อลาย
กล้ามเนื้อลายประกอบด้วยส่วนที่เป็นเซลล์ร้อยละ 85 ส่วนที่เป็นน้ำร้อยละ 15 ส่วนที่เป็นเซลล์มีรูปร่างเป็นรูปทรงกระบอก มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 60 ไมครอน ความยาวตลอดมัดกล้ามเนื้อลายซึ่งอาจยาวถึง 30 เซนติเมตร เซลล์ของกล้ามเนื้อลายมีนิวเคลียสหลายอัน และพบได้ที่ขอบของเซลล์ที่ติดกับซาร์โคเลมมา ภายในเซลล์ประกอบด้วยเส้นใยเล็ก (Myofibril) ซึ่งประกอบด้วยโปรตีน 2 ชนิด คือ เส้นใยบาง (Thin filament) และเส้นใยหนา (Thick filament) ทั้งเส้นใยบางและเส้นใยหนาจะเรียงตัวสลับกันอย่างเป็นระเบียบ ทำให้มองเห็นเป็นลายตามขวางทึบจากสลับกัน แถบจางในลายตามขวางคือ I - band (Isotropic band) ยาว 1 ไมโครเมตร ส่วนแถบเข้มคือ A - band (Anisotropic band) ยาว 1.6 ไมโครเมตร ตรงกลางของแถบจางจะมีแถวทึบเล็ก ๆ เรียกแถบซี ( Z - line) ระยะจาก แถบ Z-line หนึ่งไปยังอีก Z-line หนึ่งที่อยู่ติดกัน เรียกว่า ซาร์โคเมียร์ (Sarcomere) ซึ่งใช้เป็นข้อบ่งชี้ว่ากล้ามเนื้อมีการหดตัวหรือไม่
เส้นใยหนาประกอบด้วยโมเลกุลของมัยโอซิน (Myosin) ซึ่งเป็นโปรตีนที่มีความยาว 160 นาโนเมตร น้ำหนักโมเลกุล 500,000 ประกอบด้วยเส้นใยโปรตีนชนิดหนัก (Heavy polypeptide chain) 2 สายพันกันเป็นเกลียว ตอนปลายแยกจากกันและขดไปมาเป็นรูปกลม (Globular head) ซึ่งมีเส้นใยโปรตีนชนิดเบา (Light polypeptide chain) เป็นองค์ประกอบ หัวของมัยโอซินทำหน้าที่จับกับแอคติน (Actin) ในขณะหดตัว ส่วนเส้นใยโปรตีนชนิดเบามีความสามารถในการสลายสารพลังงานสูงเอทีพี (Adenosine triphosphate) ซึ่งเป็นส่วนจำเป็นในการหดตัวของกล้ามเนื้อ โมเลกุลของมัยโอซินมีจุด 2 จุด ทำให้มัยโอซินสามารถยื่นหัวกลมไปเกาะกับเส้นใยบาง (Thin filament) ได้ การเกาะกันของแอคตินและมัยโอซิน เกิดเป็นสะพานเชื่อม (Cross bridge) ในใยกล้ามเนื้อยังพบโปรตีนที่ช่วยยึดมัยโอซินเข้าด้วยกัน คือ ซี - โปรตีน (C - protein) และเอ็ม - โปรตีน (M - protein) ด้วย
เส้นใยบางประกอบด้วย เส้นใยแอคติน โทรโปมัยโอซิน (Tropomyosin) และโทรโปนิน (Troponin) เส้นใยแอคตินเป็นสายโปรตีนก้อนกลมเรียกว่า จี - แอคติน (G - actin) ที่เรียงตัวกันเป็นแถว 2 เส้นและบิดเป็นเกลียว เส้นใยโทรมัยโอซิน เป็นโปรตีนเส้นยาวและบิดกันเป็นเกลียวอยู่รอบ ๆ แอคติน หนึ่งโมเลกุลของโทรโปมัยโอซิน จะยาวเท่ากับแอคติน 7 อณู เส้นใยโทรโปนิน เป็นโปรตีนกลมที่มี 3 หน่วยย่อย คือ โทรโปรนิน - ซี (Troponin - C) ซึ่งเป็นหน่วยที่จะรวมตัวกับแคลเซียมไอออน หน่วยที่สองคือ โทรโปนิน - ทรี (Troponin - T ) ซึ่งเป็นหน่วยที่จะรวมกับโทรโปมัยโอซิน หน่วยสุดท้ายคือ โทรโปรนิน - ไอ (Troponin - I) เป็นหน่วยที่คอยป้องกันการเกิดสะพานเชื่อมที่ปลายของโทรโปมัยโอซิน 1 อณู จะมี 1 อณูของโทรโปนิน การเกาะรวมกันของเส้นใยโทรโปนินและโทรโปมัยโอซิน เรียก โทรโปนิน - โทรโปมัยโอซินคอมเพลกส์ (Troponin - tropomyosin complex) รอบ ๆ กล้ามเนื้อจะมีซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัม (Sarcoplasmic reticulum, SR) และท่อขวาง (Transverse tubule, T - tubule) หุ้มอยู่ ซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัมทำหน้าที่สะสมแคลเซียม ปลายของซาร์โคพลาสมิคนั้นจะโป่งออกเป็นกระเปาะส่วนปลาย (Terminal cisternae) ใกล้ ๆ กับส่วนปลายจะมีท่อขวางยื่นเข้าไป บางแห่งท่อขวาง 1 อันกับกระเปาะส่วนปลาย 2 อันมาอยู่ใกล้กันจะรวมเรียกว่า ไทรแอท (Triad) ซึ่งจะอยู่ใกล้ๆ กับแถบซี หน้าที่ของท่อขวาง คือ เป็นส่วนที่ติดต่อกับน้ำนอกเซลล์และนำสัญญาณประสาท (impulse) เข้าสู่ไทรแอท ซึ่งจะเหนี่ยวนำให้มีการหลั่งแคลเซียมไอออนออกจาก ซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัมเข้าไปในเซลล์
เส้นใยหนาประกอบด้วยโมเลกุลของมัยโอซิน (Myosin) ซึ่งเป็นโปรตีนที่มีความยาว 160 นาโนเมตร น้ำหนักโมเลกุล 500,000 ประกอบด้วยเส้นใยโปรตีนชนิดหนัก (Heavy polypeptide chain) 2 สายพันกันเป็นเกลียว ตอนปลายแยกจากกันและขดไปมาเป็นรูปกลม (Globular head) ซึ่งมีเส้นใยโปรตีนชนิดเบา (Light polypeptide chain) เป็นองค์ประกอบ หัวของมัยโอซินทำหน้าที่จับกับแอคติน (Actin) ในขณะหดตัว ส่วนเส้นใยโปรตีนชนิดเบามีความสามารถในการสลายสารพลังงานสูงเอทีพี (Adenosine triphosphate) ซึ่งเป็นส่วนจำเป็นในการหดตัวของกล้ามเนื้อ โมเลกุลของมัยโอซินมีจุด 2 จุด ทำให้มัยโอซินสามารถยื่นหัวกลมไปเกาะกับเส้นใยบาง (Thin filament) ได้ การเกาะกันของแอคตินและมัยโอซิน เกิดเป็นสะพานเชื่อม (Cross bridge) ในใยกล้ามเนื้อยังพบโปรตีนที่ช่วยยึดมัยโอซินเข้าด้วยกัน คือ ซี - โปรตีน (C - protein) และเอ็ม - โปรตีน (M - protein) ด้วย
เส้นใยบางประกอบด้วย เส้นใยแอคติน โทรโปมัยโอซิน (Tropomyosin) และโทรโปนิน (Troponin) เส้นใยแอคตินเป็นสายโปรตีนก้อนกลมเรียกว่า จี - แอคติน (G - actin) ที่เรียงตัวกันเป็นแถว 2 เส้นและบิดเป็นเกลียว เส้นใยโทรมัยโอซิน เป็นโปรตีนเส้นยาวและบิดกันเป็นเกลียวอยู่รอบ ๆ แอคติน หนึ่งโมเลกุลของโทรโปมัยโอซิน จะยาวเท่ากับแอคติน 7 อณู เส้นใยโทรโปนิน เป็นโปรตีนกลมที่มี 3 หน่วยย่อย คือ โทรโปรนิน - ซี (Troponin - C) ซึ่งเป็นหน่วยที่จะรวมตัวกับแคลเซียมไอออน หน่วยที่สองคือ โทรโปนิน - ทรี (Troponin - T ) ซึ่งเป็นหน่วยที่จะรวมกับโทรโปมัยโอซิน หน่วยสุดท้ายคือ โทรโปรนิน - ไอ (Troponin - I) เป็นหน่วยที่คอยป้องกันการเกิดสะพานเชื่อมที่ปลายของโทรโปมัยโอซิน 1 อณู จะมี 1 อณูของโทรโปนิน การเกาะรวมกันของเส้นใยโทรโปนินและโทรโปมัยโอซิน เรียก โทรโปนิน - โทรโปมัยโอซินคอมเพลกส์ (Troponin - tropomyosin complex) รอบ ๆ กล้ามเนื้อจะมีซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัม (Sarcoplasmic reticulum, SR) และท่อขวาง (Transverse tubule, T - tubule) หุ้มอยู่ ซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัมทำหน้าที่สะสมแคลเซียม ปลายของซาร์โคพลาสมิคนั้นจะโป่งออกเป็นกระเปาะส่วนปลาย (Terminal cisternae) ใกล้ ๆ กับส่วนปลายจะมีท่อขวางยื่นเข้าไป บางแห่งท่อขวาง 1 อันกับกระเปาะส่วนปลาย 2 อันมาอยู่ใกล้กันจะรวมเรียกว่า ไทรแอท (Triad) ซึ่งจะอยู่ใกล้ๆ กับแถบซี หน้าที่ของท่อขวาง คือ เป็นส่วนที่ติดต่อกับน้ำนอกเซลล์และนำสัญญาณประสาท (impulse) เข้าสู่ไทรแอท ซึ่งจะเหนี่ยวนำให้มีการหลั่งแคลเซียมไอออนออกจาก ซาร์โคพลาสมิคเรคติคูลัมเข้าไปในเซลล์